Al maanden is de wereld in de ban van het corona-virus. Ook in Nederland zijn er indringende maatregelen van toepassing. Deze maatregelen kunnen een effect hebben op de reeds gesloten overeenkomsten. De situatie kan zich voordoen dat u of uw contractspartij de contractuele afspraken niet kan nakomen; er is sprake van een tekortkoming. In Nederland geldt de opvatting dat je afspraken moet nakomen. Dit uitgangspunt is ook in de wet opgenomen.
Wanneer een contractuele afspraak niet wordt nagekomen kan daar een schadevergoedingsplicht tegenover staan (art. 6:74 BW). De schadevergoedingsplicht ontstaat echter niet als de tekortkoming niet aan de tekortschietende partij kan worden toegerekend (art. 6:75 BW). Bijvoorbeeld in geval van een overmachtssituatie (ook wel “force majeur”). Doordat de tekortkoming niet toerekenbaar is, kan er geen nakoming van de overeenkomst of schadevergoeding worden verlangd. Veel ondernemers vragen zich af of het corona-virus een overmachtssituatie oplevert.
In de overeenkomst of algemene voorwaarden kan een bepaling zijn opgenomen waarin een overmachtssituatie nader is omschreven. Nederlandse overeenkomsten bevatten meer dan eens bepalingen waarin stakingen, oorlogen of natuurrampen als overmachtssituatie worden aangemerkt. Ook zijn bepalingen bekend waarin transportproblemen door overheidsmaatregelen als overmachtssituatie worden aangemerkt. In sommige overeenkomsten is sprake van een algemener geformuleerde overmachtsclausule, zoals bijvoorbeeld: “alle van buiten komende oorzaken waarop de contractspartij geen invloed heeft”. Het is voor nu nog de vraag of het corona-virus onder dergelijke clausules valt.
Wanneer een Nederlandse rechter zich moet uitlaten over de vraag of een beroep op een overmachtsbepaling slaagt, kijkt de rechter onder andere naar de volgende factoren:
De uitleg van de bepaling vindt plaats aan de hand van de Haviltex-maatstaf. Dat wil zeggen de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan de uit te leggen bepaling mochten toekennen en wat zij redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Daarbij wordt rekening gehouden met alle omstandigheden van het geval. Nationaal kan zijn bepaald dat het corona-virus wordt aangemerkt als een overmachtssituatie. Dit is onder andere het geval in China. Een dergelijke omstandigheid kan de rechter meenemen in de beoordeling of er sprake is van een overmachtssituatie. Dit geldt ook bij een meer algemene formulering van de overmachtsclausule. Tot op heden is dit echter niet het geval in Nederland.
Indien een overmachtsbepaling is opgenomen in de overeenkomst of algemene voorwaarden, zijn vaak ook de gevolgen daarvan opgenomen. De meest voorkomende gevolgen zijn: opschortingsrechten, uitstel van een termijn, recht op beëindigen van de overeenkomst of verval van aansprakelijkheid.
Wij raden u daarom aan om uw overeenkomsten en algemene voorwaarden te controleren op de aanwezigheid van een overmachtsbepaling én of de bepaling toereikend is voor de huidige situatie.
Zijn er geen contractuele afspraken aan overmacht gewijd, dan zijn de partijen op de wettelijke regeling aangewezen. Overmacht op basis van de wet wordt verdeeld in absolute onmogelijkheid om de afspraak na te komen en relatieve onmogelijkheid. Dit laatste houdt in dat de afspraak nog wel nagekomen kan worden, maar dat dit dermate nadelig is voor die partij, dat nakoming in redelijkheid niet kan worden verwacht. De beoordeling vindt altijd plaats aan de hand van alle omstandigheden van het geval.
Is een beroep op overmacht niet mogelijk, dan kan een beroep op onvoorziene omstandigheden een optie zijn. Voor een succesvol beroep op onvoorziene omstandigheden is vereist dat de betreffende omstandigheden nog in de toekomst lagen ten tijde van het sluiten van de overeenkomst en dat de omstandigheden maken dat van de beroepende partij, naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid, niet kan worden verlangd de afspraken na te komen. Ook dit wordt beoordeeld aan de hand van alle omstandigheden van het geval.
Indien u vragen heeft naar aanleiding van dit artikel, neem dan gerust contact op met ons.